O tren da ría: a promesa que nunca chega a vía

 Hai máis de cen anos, Koruña e a súa contorna viviron unha auténtica revolución ferroviaria. Os trens de cercanías eran o motor económico e social da comarca, levando xente, mercadorías e ilusións de estación en estación, de pobo en pobo que medraban e nacían a carón da vía. Un medio de transporte colectivo que popularizaba el transporte entre todas las localidades de la zona, rompendo a aislamento de séculos.  Pero chegou o coche, o mito da modernidade sobre catro rodas, e pouco a pouco o tren foi quedando arrumbado, oxidándose entre durmientes esquecidos o transporte se privatizou e os pobos perderon a súa comunicación por tren. 

O caso sangrante: A Coruña–Ferrol

Se hai unha conexión que resume este abandono é a de Ferrol-Koruña. Sesenta e oito quilómetros, trece paradas e unha eternidade sobre raíles perigosos, cheos de curva e con mais sustos co Tren Chuchú. Un traxecto que debería ser rápido e cómodo convértese nunha penitencia ferroviaria. Os expertos falan de 45 minutos como obxectivo realista, fronte á hora e cuarto de media que tarda hoxe. Un tren de terceiro mundo nun país que presume de AVE.

A proposta: o "Tren da Ría"

A pasada semana, o alcalde de Culleredo, José Ramón Rioboo, decidiu poñerlle nome e apelidos a unha vella idea: recuperar un servizo de cercanías metropolitano, aproveitando a vía que bordea a ría. O bautizou como Tren da Ría, con paradas en As Xubias, Ponte Pasaxe, Fonteculler, O Burgo, A Barcala, Cambre e Cecebre. Estacións que xa funcionaron noutra época e que poderían volver ter vida.

Rioboo fala de “mobilidade real e efectiva”, de aparcadoiros disuasorios en O Burgo, de complementariedade co transporte metropolitano por estrada e de sustentabilidade ambiental. E, sobre todo, de usar o que xa temos en vez de seguir acumulando estudos e maquetas en PowerPoint.

O encaixe co futuro da fachada marítima

Mentres tanto, o Goberno central promete presentar antes de fin de ano un estudo para implantar cercanías en catro áreas galegas, incluída a koruñesa. Todo encaixa co concurso internacional da fachada marítima de San Diego, onde se esixe pensar nunha mobilidade que aproveite a vía ferroviaria. Hai voces expertas, como a do enxeñeiro Xosé Carlos Fernández, que piden prolongar o servizo ata o Obelisco, ou cando menos á praza de Ourense, para facer do tren unha auténtica alternativa urbana. Outros o ven como un proxecto de tolos, camiño do tranvía turístico dos 90. 

A batalla dos concellos

Culleredo quere estación propia, Cambre pide que non quede fóra, Betanzos reclama dignidade para as súas dúas estacións abandonadas e en Ferrol insisten nun servizo rápido directo. Cada quen tira da manta para o seu lado, pero a realidade é que todo o eixo koruñés suma arredor de medio millón de habitantes. Medio millón de potenciais usuarios que hoxe seguen atrapados nos atascos de Alfonso Molina ou no colapso da ponte Pasaxe.

Estación ferroviaria de Cerceda en desuso, creada en 1965 y de
gran utilidad durante años. Foto de La Voz de Galicia

Escepticismo xeral

Hai plataformas cidadás, como a Plataforma pola Defensa do Tren A Coruña e As Mariñas, que lembran que “sen horarios competitivos nin trens adecuados, non haberá usuarios”. O deputado do BNG Néstor Rego fala de “discriminación histórica” e o Eixo Atlántico pide mirar cara Porto e Lisboa para non quedar na cuneta da fachada atlántica europea. Mentres tanto, a xente de a pé leva décadas escoitando anuncios que nunca chegan á estación.

A outra mirada: Xapón

No debate público apareceu un contraste brutal: o xornalista Javi Torres contou a súa experiencia en Xapón, no Shinkansen, onde un minuto de atraso é escándalo nacional e se percorren 818 km en catro horas. Aquí, entre Betanzos e Koruña, precisas 44 minutos para 23 km (23 minutos no mellor dos casos). E dicimos que vivimos no primeiro mundo.

O tren da ría soa moi bonito, pero de momento é máis proxecto que realidade. Entre o inmobilismo político, a falta de investimento e as loitas locais, semella que seguimos na mesma vía morta de sempre. Iso si, promesas non faltan: que se vén o estudo, que se haberá cercanías antes de fin de ano, que se o futuro será verde e sostible.

Hai cincuenta anos Andrés do Barro cantaba aquilo de “O tren que me leva ao meu destiño”, e quen ía dicir que medio século despois seguiríamos sen destino ferroviario na comarca da Koruña. O que daquela soaba a modernidade e esperanza, hoxe resoa como unha canción tráxica: un tren que non chega nunca, apeado en estacións cheas de silvas e con horarios de terceiro mundo.

E aquí chega a ironía: aquilo que nos anos 70 ou 80 se tirou abaixo porque se consideraba atraso —o tranvía koruñés, que cruzaba a cidade coma unha serpe de ferro vermella— hoxe sería vangarda de transporte sostible, ecolóxico e práctico. No seu lugar quedaron os coches e os atascos eternos de Alfonso Molina.

As estacións da comarca, de Ferrol a Betanzos, pasando por apeadeiros fantasmas en Fonteculler ou A Pasaxe, son testemuñas mudas deste fracaso colectivo. Lugares que antes bulían de vida hoxe caen a cachos, cubertos de grafitis, como se Galicia enteira lle dese as costas ao tren.

Mentres tanto, os expertos lembran que con catro apeadeiros renovados, uns cantos trens específicos e aparcadoiros disuasorios, poderiamos ter un cercanías competitivo en cuestión de meses. Mais seguimos atrapados no eterno “estudo previo” e nos anuncios que nunca se cumpren.

No fondo, a melodía de Andrés do Barro soa coma unha banda sonora amarga: o tren que nos leva ao destino non é máis que un recordo. E se cadra chegou a hora de preguntarnos se queremos seguir viaxando no coche do atraso ou coller, dunha vez, o tren da modernidade.

En Koruña, polo de agora, seguimos esperando no andén, vendo pasar trens baleiros cara Vigo ou Madrid mentres aquí, onde o tren podería ser solución diaria, segue a ser unha reliquia. No caixón segue a idea defendida desde Koruña Rabuña de poder usar a ría como  vía de comunicación ferroviaria no xermen da metrópolis a o longo da ría como si esta fora o río Duero de Oporto o Tamesis de Londres.